Minder goed geïnformeerde politici stellen soms dat kernenergie onze energieonafhankelijkheid versterkt. Ze negeren daarbij dat er in België geen uraniumvoorraden zijn gevonden, afgezien van uraniumvervuild slib in Kruibeke. Bovendien wordt uranium steeds schaarser. Bij het huidige verbruik is er nog genoeg uranium voor ongeveer negentig jaar. Massaal inzetten op de huidige generatie kerncentrales om het klimaat te redden, is dus geen haalbare optie. De World Nuclear Association suggereert dat uranium uit ontmantelde kernwapens kan worden hergebruikt om de bevoorradingszekerheid te vergroten. Maar wie zijn hier eigenlijk de naïevelingen?

Uranium wordt voornamelijk gewonnen in Kazachstan (46 procent), Namibië (12 procent), Canada (10 procent), Australië (9 procent), Oezbekistan (7 procent), Rusland (5 procent) en Niger (5 procent). Dus komt 58 procent uit Rusland en haar bondgenoten, zonder Niger en Namibië mee te rekenen. Daarnaast moet uranium eerst verrijkt worden voordat het voor kernenergie kan worden gebruikt, en ook hierin speelt Rusland een cruciale rol. Het Russische Federaal Agentschap voor Kernenergie (RosAtom) heeft 46 procent van de wereldwijde verrijkingscapaciteit in handen.

Vijf EU-lidstaten, waaronder Slowakije en Bulgarije, hebben Russische kerncentrales die op Russische brandstof draaien. De EU heeft nog niet besloten de afhankelijkheid van RosAtom te verminderen, deels vanwege de nauwe samenwerking. Frankrijk speelt hierin een belangrijke rol. Zo exporteerde Frankrijk vorig jaar uranium uit opgewerkte brandstof van Franse kernreactoren naar Rusland voor verdere behandeling. Henri Proglio, voormalig directeur van EDF, is lid van de Internationale Raad van RosAtom en heeft publiekelijk verklaard dat hij niet zal aftreden. Bedrijven als EDF en Framatome werken al jaren samen met RosAtom aan de bouw van kerncentrales.

Hoe staat België ervoor? Jarenlang kwam een deel van het uranium voor onze kerncentrales uit Rusland en Kazachstan, waar Poetin de nucleaire sector controleert. In 2023 werd de samenwerking met RosAtom beëindigd.

Een kerncentrale vergt een miljardeninvestering, haalbaar voor slechts een paar grote energiereuzen, met de nodige staatsgaranties en voordelen. Investeren in kernenergie versterkt dus het monopolie van deze grote spelers. In de praktijk zijn dat het Franse EDF, Framatome en AREVA, het Russische RosAtom en de Chinese staat. Engie-Electrabel en de Duitse voormalige nucleaire operators hebben hun nucleaire activiteiten inmiddels opgegeven. De drie kerncentrales die momenteel in het Westen worden gebouwd (Olkiluoto 3, Hinkley Point C en Flamanville 3) worden allemaal door de Fransen gebouwd.

In de hernieuwbare energiesector is de situatie heel anders. In België alleen al zijn er meer dan vijftien projectontwikkelaars voor windenergie en meer dan honderd bedrijven die zonneparken bouwen en exploiteren. Een dertigtal burgercoöperaties investeren kapitaal van particulieren in hernieuwbare energie in ruil voor goedkope stroom en/of een aantrekkelijk dividend. Hernieuwbare energie werkt dus democratiserend. Power to the people, waarbij ‘power’ in beide betekenissen van het woord mag worden gebruikt.